Прачысценскі сабор, Вільнюс

Прачысценскі кафедральны сабор (Кафедральны сабор у імя Унебаўзяцця Прачыстай Маці Божай) — праваслаўны кафедральны сабор у Вільнюсе. Размяшчаецца ў Старым горадзе ў даліне на беразе Вільні, непадалёк ад касцёлаў Святой Ганны, бернардзінскага (Святога Францыска) і Святога Міхаіла, на вуліцы Майранё (Maironio g. 14).

Гісторыя

Адзін з найстаражытнейшых хрысціянскіх храмаў у Вільні — заснаваны, як абвяшчае памятная табліца ля ўваходу, пры вялікім князі літоўскім Альгердзе ў 1346 годзе. Прынята лічыць, царкву князь узвёў для сваёй жонкі Юліяніі Цверскай і сам абраў месца для яе на плошчы каля яго палаца.

Збудаваны кіеўскімі дойлідамі па ўзоры сабора Святой Сафіі ў Кіеве і ў 1348 годзе асвячоны епіскапам Уладзімірскім Алексіем, мітрапалітам Кіеўскі і ўсяе Русі, запрошаным вялікім князем літоўскім Альгердам. Будынак у плане ўяўляла сабой квадрат з бакамі па 36 метраў. З усходняга боку да квадрата прымыкалі 3 апсіды. Усярэдзіне прасторы размяшчаліся чатыры калоны, якія меркавана падтрымлівалі канструкцыю купалы. Паступова за храмам замацавалася дзве назвы Успенскі і Прачысценскі.

Кафедральны сабор

Ужо на працягу ўсяго XIV ст. адбываўся працэс фактычнага падзелу Кіеўскай мітраполіі на дзве часткі заходнюю і ўсходнюю. Пры Вітаўце Вялікім, які дамагаўся Літоўскай праваслаўнай мітраполіі, у 1415 годзе на саборы рускіх епіскапаў у Наваградку, у чарговы раз абраны паралельны кіеўскі мітрапаліт для земляў не залежных ад Залатой Арды — Перамышльскай, Холмскай, Уладзімірскай, Луцкай, Тураўскай, Чарнігаўскай, Полацкай і Смаленскай епархіі. Новаабраны мітрапаліт Рыгор Цамблак пераносіць сваю рэзідэнцыю ў Вільню і ператварае Успенскі Прачысценскі храм у кафедральны сабор кіеўскай мітраполіі. Пасля таго як у 1435 годзе ўсходнія мітрапаліты страцілі тытул кіеўскіх і з 1448 года сталі называцца маскоўскімі, віленскі сабор стаў адзінай кафедры кіеўскіх прадстаяцеляў з тытулам мітрапалітаў «Кіеўскіх, Галіцкіх і ўсяе Русі»

У лютым 1495 года ў храме адбыўся шлюб вялікай князёўны Алены Іванаўны з вялікім князем літоўскім Аляксандрам. Набажэнства здзейсніў архімандрыт Макарый, які пасля зведаў пакутніцкую смерць ад татараў і прылічаны да ліку святых. У яго гонар асвячоны правая прыбудоўка сабора. Алена Іванаўна пахавана ў саборы (пам. 1513).

У 1507 годзе ў сувязі з працамі па забіўцы паляў і ўмацаваннем берагоў ракі Віліі, якія праводзілі побач з саборам абрынуўся купал храма. Сабор прыйшоў у заняпад і быў адбудаваны клопатамі і на сродкі заступніка праваслаўя ў Вялікім Княстве Літоўскім, вялікага гетмана літоўскага князя Канстанціна Іванавіча Астрожскага (1511—1522).

У 1589 годзе сабор наведаў канстанцінопальскі патрыярх Ерамія II. Разам з мітрапалітам манемвасійскім Ерафеем, епіскапамі дыманіцкім Арсеніем, ўладзімірскім Мялеціем і львоўскім Гедэонам ён высвяціў тут новага мітрапаліта Міхаіла Рагозу, які стаяў ля вытокаў Берасцейскай уніі і стаў першым уніяцкім кіеўскім мітрапалітам. У 1609 яго пераемнік мітрапаліт Іпацій Пацей адслужыў у саборы малебен за злучэнне цэркваў і ўспомніў імя рымскага папы падчас набажэнства.

Прыкладна да таго часу — мяжы XVI-XVII стагоддзяў — адносіцца і адзін з першых малюнкаў збудавання на гравюры Тамаша Макоўскага. Яно ўяўляе сабой масіўны будынак у гатычным стылі з трохвугольным франтонам, што мала адрозніваецца ад навакольных рымска-каталіцкіх храмаў.

Пакутаваў ад пажараў, перабудоўваўся, страчваючы рысы ранейшага аблічча. У 1748 годзе будынак пацярпеў ад пажару, пасля якога набажэнствы былі перанесены ў малую так званую «цёплую» Спаскую царкву з паўднёвага боку сабора. У той жа час рэзідэнцыя кіеўскіх (уніяцкіх) мітрапалітаў была перанесена ў Радамышль. Фактычнае функцыянаванне Успенскага Прачысценская храма як мітрапалічнаг сабора спынілася.

У 1785 годзе мітрапаліт Ясон Смагаржэўскі аднавіў храм у формах барока і пераабсталяваў Спаскую царкву пад шпіталь, аднак ужо праз дзесяць гадоў у 1795 уніяцкая мітраполія была ліквідавана ўладай Расійскай імперыі, а будынак перадалі базыльянскаму манастыру Святой Тройцы.

Заняпад

Сістэматычныя пераследы расійскімі ўладамі ўніяцкай царквы і базыльянскага ордэна ў прыватнасці прывялі да заняпаду сабора. У 1806 годзе будынак быў прададзена за 3000 рублёў ваеннаму ведамству, якое ператварыла яго ў склад хлеба, а двума гадамі пазней у 1808 годзе будынак перададзены Віленскаму ўніверсітэту. У радыкальна перабудаваным архітэктарам Міхалам Шульцам у духу класіцызму будынку былі абсталяваны анатомікум (анатамічны тэатр; 1815), навучальныя аўдыторыі, бібліятэка. Са скасаваннем віленскай медыка-хірургічнай акадэміі (1841) ізноў пачаліся змены ўладальнікаў і прызначэнні будынка: тут размяшчаліся казармы, архіў, гандлёвыя і гаспадарчыя памяшканні, прыватныя жылыя памяшканні, кузня.

Адраджэнне

Па ініцыятыве віленскага генерал-губернатара М. М. Мураўёва і яго брата А. М. Мураўёва ў 1864 з найвышэйшага пажадання быў распачаты ўсерасійскі збор ахвяраванняў на аднаўленне храма. У 1865—1868 храм быў адноўлены па праекце А. І. Разанава і М. М. Чагіна. Паводле праекта былі дабудаваны тры бакавыя вежы, надбудавана адна ацалела бакавая вежа і ўладкаваны металічны цэнтральны купал з шатровым завяршэннем. Нягледзячы на відавочную багатую гатычную стылістыку ацалелых арыгінальных фрагментаў сабора, новы храм быў вырашаны ў стрыманай раманскай манеры, а шатровыя завяршэння вежаў і купала зрабілі яго нетыповым для візантыйска-рускай традыцыі і нечакана візуальна наблізілі будынак да традыцый армянскай і грузінскай сакральнай архітэктуры.

Асвячоны ў кастрычніку (у лістападзе па грыгарыянскаму стылю) 1868 года. Пяціярусны іканастас з 73 абразамі (святая Ефрасіння Полацкая, святы Аляксандр Неўскі і іншыя святыя, якія мелі дачыненне да заходнерускіх земляў) выкананы мастаком І. П. Трутневым, які быў на працягу двух дзесяцігоддзяў старастай храма.

У 1946 пастаянных вернікаў сабора налічвалася 424. Прыход быў афіцыйна зарэгістраваны ў 1948. У 1949 і 1957 храм капітальна рамантаваўся, рэстаўраваны ў 1980.

Сучасны стан

У 1998 годзе сабор быў адрэстаўраваны. У наш час у Прачысценскім Кафедральным саборы служаць тры клірыкі: в. а. настаяцеля прат. Яўген Рудэнка, святар Сергій Нейфах і дыякан Віктар Мініётас.

У храме дзейнічае нядзельная школа, якая складаецца з некалькіх класаў. Вывучаецца Закон Божы, гісторыя Царквы, гісторыя Расіі, царкоўны спеў. Трое выкладчыкаў нядзельнай школы ў 2005 годзе ганараваны ордэны свц. Інакенція Маскоўскага 3-й ступені.

У храме праводзяцца канцэрты рускай духоўнай музыкі; з канца 1990-х гадоў тут праходзяць выступленні ўдзельнікаў міжнароднага фестывалю рускай духоўнай музыкі (19 — 21 чэрвеня 2009 года ўжо XI Міжнародны фестываль рускай духоўнай музыкі.

Зноскі

Спасылкі

Пералічаны ў наступных катэгорыях:
Дадаць каментар
Парады і падказкі
Elžbieta Riddl
13 Сентября 2018
Would sugfest to read about it first as the place has no historic overiview information board next to it, which would be a very usefull adittion.
Carl Griffin
28 Лістапада 2015
Wonderful silver domes.
Денис Бояринов
6 Студзень 2013
Храм сей в честь успения пречистой Богородицы в 1346 году начал строить великий князь литовский Ольгерд при деятельном участии своей второй супруги княжны тверской Юлиании
6.2/10
809 людзей былі тут
Карта
Maironio g. 14, Vilnius 01125, Lithuania Пракласці маршрут

Orthodox Cathedral of the Theotokos на Foursquare

Прачысценскі сабор, Вільнюс на Facebook

Hotel Congress

пачынаючы $87

Novotel Vilnius Centre

пачынаючы $178

Neringa Hotel

пачынаючы $78

Congress Avenue

пачынаючы $158

Hotel Tilto

пачынаючы $100

Fabrika Hostel

пачынаючы $14

Рэкамендаваны славутасці бліжэйшых

Глядзіце ўсе Глядзіце ўсе
Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Lithuanian Art Museum

The Lithuanian Art Museum was initially established in Vilnius in 1933

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Касцёл Святой Ганны, Вільнюс

Касцёл Святой Ганны — помнік гатычнай архітэктуры сусветнага маштабу.

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Vilnius University Library

Vilnius University Library or VU Library (also VUL) is the oldest and

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Sereikiškės Park

Sereikiškės Park (previously known as Bernardine or Youth Garden) is a

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Ратушная плошча (Вільнюс)

Ра́тушная плошча (літ.: Rotušės aikštė) — плошча ў цэнтральнай час

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Bernardinai Garden

The Bernardine Garden (previously known as Sereikiškės Park'), in L

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Прэзідэнцкі палац, Вільнюс

Прэзідэнцкі палац (літ.: Prezidento rūmai) у Вільнюсе — афіцыйная

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Вільнюская ратуша

Вільнюская ратуша, Ратуша ў Вільні (польск.: ratusz w Wilnie, л

Падобныя турыстычныя славутасці

Глядзіце ўсе Глядзіце ўсе
Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Prejmer fortified church

The Prejmer fortified church (Romanian: Biserica fortificată din

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Béziers Cathedral

Béziers Cathedral (Cathédrale Saint-Nazaire-et-Saint-Celse de B

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Saschiz fortified church

The Saschiz fortified church (Romanian: Biserica fortificată din

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
St. Andrew's Church, Kraków

The Church of St. Andrew in the Old Town district of Kraków, Poland

Дадаць у абранае
Я быў тут
Наведалі
Viscri fortified church

The Viscri fortified church (Romanian: Biserica fortificată din

Паглядзець усе падобныя месцы