Ружанскі палац - з'яўляецца адным з буйнейшых палацавых комплексаў Беларусі XVII-XVIII стст., уласнасць i рэзідэнцыя князёў Сапегаў. Пабудаваны ў 1784—1786 гг. ў пераходным стылі ад барока да класіцызму архітэктарам Я. С. Бекерам на аснове муроў папярэдняга палаца пачатку XVII ст. Зруйнаваны падчас Вялікай Айчыннай вайны.
Першапачаткова палац меў абарончы характар - двухпавярховы крыжападобны ў плане мураваны аб'ём дапаўнялі тры чатырохгранныя вежы. У цэнтральнай частцы палаца знаходзіліся парадная зала і вестыбюль з двухбаковай лесвіцай, у бакавых частках - жылыя пакоі, кабінет, бібліятэка. Анфілада памяшканняў на першым паверсе пакрывалася скляпеністымі, а на друтім - бэлечнымі перакрыццямі. Пад будынкам у вялізных скляпеністых падвалах захоўваліся арсенал, архіў, харчаванне.
У 1784-1788 гг. прыдворны архітэктар Сапегаў Ян Самуэль Бекер перабудоўвае старажытны палац-замак. Адначасова дойлід узводзіць у нізіне перад палацам парафіяльны касцёл і кляштар базыльян, а таксама могілкавую капліцу і заезны двор. За сваю таленавітую творчасць Бекер атрымаў ад Сапегаў пажыццёвую пенсію ў 2160 злотых. Дзве вежы старажытнага палаца былі разабраны, а заходняя ўключана ў агульны аб'ём новага будынка, які стаў сіметрычным па кампазіцыі. Галоўны корпус набыў выгляд кампактнага двухпавярховага простакутнага ў плане будынка пад высокім мансардавым «французскім» дахам. Галоўны фасад у трынаццаць вокнаў у цэнтральнай частцы вылучаўся ўзнятым на другі паверх прысценным порцікам з двух пар калон і пілястр, завершанных высокім трохкутным франтонам, запоўненых скульптурным барэльефам і ўвянчаным па вуглах гратэскнай скульптурай. На тыльным фасадзе порціку адпавядала шырокая дзесяцікалонная тэраса, на якую выходзілі вокны-дзверы бальнай залы. Высокія, у барочна-ракайльным прафілявяным абрамленні вокны верхняга паверха сведчаць аб яго парадным прызначэнні.
Я. Бекер праектуе і рэгулярны праменісты парк з каналамі, вадаёмамі, стрыжанымі шпалерамі. Парк спыняў паралельны палацу вадаём на рацэ Зяльвянцы. Перспектыва кожнай са стрыжаных ліпавых алей замыкалася павільёнам. Да пейзажнай зоны далучаўся звярынец у выглядзе прабітага прасекамі ляснога масіва. З прыстасаваннем палаца пад фабрыку да 1834 г. парк фактычна перастаў існаваць.
Войны з Расіяй, Швецыяй моцна пашкодзілі палацу, аднак багатыя спадчыннікі за некалькі дзесяцігоддзяў 18 стагоддзя абнавілі палац. У 1784 годзе канцлер Вялікага княства літоўскага Аляксандр Сапега ўжо прымаў у ім прыбылага на Гродзенскі сойм караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Аднак у 1786 годзе па іроніі лёсу манументальны палацавы ансамбль пераабсталюецца пад суконную фабрыку. Аляксандр Сапега пад уплывам факту падзелу Рэчы Паспалітай аддаў палац у арэнду яўрэйскаму прадпрымальніку Пінасу. Праз 30 гадоў мануфактура прыйшла ў заняпад.
Палацавы комплекс згарэў у 1914 годзе, часткова рэстаўраваны ў 1930 г., у 1944 г. разбураны канчаткова. Захаваліся толькі астаткі асноўных будынкаў (галоўнага і ўсходняга карпусоў), аркады, уязная арка і флігелі па яе бакам.
СТРАЧАНАЯ СПАДЧЫНА/ Мн.:Беларусь,2003г.
